Genel olarak diyet ile alınan bakırın %65-70’i emilir ve vücut tarafından kullanılır. Metabolizma sonucu artan bakır safra ile vücuttan dışarı atılır. Sağlıklı kişilerde kandaki bakır miktarı 1.5 miligram/L’dir. Bu miktar 3 miligram/L’ye çıktığında toksik etki yaratabilir. Yeterli ve dengeli bir diyet ile vücudun bakır gereksinimi karşılanabilir. Yaş ile birlikte vücudun bakır ihtiyacında artış gözlenir. Yaşa göre günlük bakır gereksinimi şöyledir:
- 0-3 yaş arası 200 mcg-340 mcg
- 4-8 yaş arası 440 mcg
- 9-13 yaş arası 700 mcg
- 14-18 yaş arası 890 mc
- 19 yaş üstü 900 mcg.(2)(3)
Bakırın Vücuttaki İşlevleri Nelerdir?
Vücudun hayati fonksiyonlarını sürdürebilmesi için hayati rol oynayan bakır minerali, kemik iliğinden kırmızı kan hücrelerinin sentezlenmesine yardımcı olur. Sinir sisteminin normal fonksiyonlarına ve bağışıklık sisteminin korunmasına katkıda bulunur. Cilt hücrelerinin kolajen sentezlemesine ve demirin emilimine yardımcı olur. Ayrıca besinlerden enerji elde edilmesini destekler. Kalp ritmi ve kan basıncının düzenlenmesinde önemli rol oynayan bakır minerali; kemik ve dişlerin gelişimi, eklem ve bağ dokusunun sağlığının korunması, beyin ve kalp gibi organların normal işleyişinin düzenlenmesini sağlayan enzimlerin yapısındadır. Besinlerle yeterli miktarda bakır alınabildiği için genellikle takviye şeklinde bakır kullanımı yaygın değildir. Önerilen miktarın üzerinde bakır alımı ciddi sağlık problemlerine ve toksik etkiye neden olabilir. Doktor önerisi olmadan bakır takviyesi kullanılması önerilmez.(4)
Bakırın Faydaları Nelerdir?
Bakır minerali, hücrelere ve DNA’ya zarar veren serbest radikaller üzerinde antioksidan bir etki yaratarak vücuttan uzaklaştırılmalarını sağlayabilir ve genel vücut sağlığının korunmasında faydalı olabilir. Diğer bakır minerali faydaları şunlardır:
- Yeterli ve dengeli bir beslenme programı ile bakır gereksinimin karşılanması kalp damar hastalıkları ile osteoporoza yakalanma riskini azaltabilir. Kalp yetmezliği yaşayan hastalarda bakır takviyesinin tedaviyi desteklediğine dair çalışmalar mevcuttur.
- Sinir sisteminin normal fonksiyonlarına katkıda bulunur.
- Bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını yapabilmesine destek olması bakır faydaları arasında sayılabilir.
- Kemik mineral yoğunluğunun artmasına katkıda bulunarak osteoporoza yakalanma riskini azaltabilir, kemik sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.
- Cilt sağlığının korunmasında önemli rol oynayan kolajen ve elastin üretimine destek olur. Hasar gören bağ dokuların iyileşmesine katkıda bulunur.
- Antioksidan özelliklere sahip olan bakır minerali, eklemlerde iltihaplanma olarak bilinen artrit hastalığına yakalanma riskini azaltabilir, hali hazırda var olan artritin tedavisini destekleyebilir.(4)
Bakır Minerali Hangi Besinlerde Bulunur?
Bakır, vücut fonksiyonlarının düzenli olarak çalışmasında görevli bazı enzimlerin yapısında bulunur. Özellikle anne karnında bebeğin büyüme ve gelişimi için elzem bir mineraldir. Gebelik ve emzirme dönemindeki kadınların günlük bakır ihtiyacı 1.3 miligrama kadar çıkabilir. Diyetinize bakır içeren besinler ekleyerek beslenme programınızı zenginleştirebilirsiniz. Peki, bakır vitamini nelerde var? Bakır minerali kaynakları şunlardır:
- Karaciğer, böbrek, dalak, beyin gibi organ etleri bakırdan zengin besinlerdir. Özellikle karaciğer bakır açısından oldukça besleyicidir. 1 porsiyon yaklaşık 70 gram karaciğer 10.3 miligram bakır içerir.
- İstiridye, karides, midye, ıstakoz gibi kabuklu deniz ürünleri bakır açısından sengin kaynaklardır. 100 gram istiridye yaklaşık 7.6 miligram, 85 gram ıstakoz 12 miligram bakır içerir.
- Ceviz, fındık, badem, kaju, susam gibi kabuklu kuruyemiş ve yağlı tohumlar bakır içeriği yüksek besinler arasındadır. 1 avuç yaklaşık 28 gram kaju 7 miligram ve badem 3.5 miligram; 1 çorba kaşığı susam 4.5 miligram bakır içerir.
- Yeşil yapraklı ıspanak, pazı, maydanoz gibi sebzeler ile lahana bakır içeriği yüksek besinlerdir. Pişmiş bir kâse ıspanak ve pazı 3.3 gram bakır içerir.
- Yüksek oranda kakao içeren bitter çikolata, bakır açısından zengin bir besindir. %70-85 oranında kakaolu bitter çikolatanın 100 gramında 10-12 miligram bakır bulunur.
- Bunlara ek olarak patates, somon balığı, ayçiçeği yağı, nohut, mısır ve tam tahıllar bakır açısından zengin diğer besinlerdir(5)(6).
Bakır Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Normal beslenme programı ile vücudun ihtiyaç duyduğu bakır miktarı karşılanabilir. Ancak aşağıdaki bazı durumlarda bakır eksikliği yaşanması muhtemeldir:
- Çölyak hastalığı
- Crohn hastalığı
- Böbrek ve pankreas hastalıkları
- Mide bağırsak operasyonları
- Stres
- Yanıklar
- Yüksek çinko alımı
- Menkes Hastalığı(3)
Bakır minerali eksikliğinde görülen hastalıklar ve belirtileri şunlardır:
- Anemi
- Yüksek kolesterol
- Osteoporoz, kemik kırıkları
- Enfeksiyona yakalanma riskinde artış
- Cilt pigmenti kaybı
Bakır vücutta karaciğer, beyin, böbrek ve kaslarda depolanır. Aşırı bakır alımı nedeniyle toksisite görülmesi nadir bir durumdur. Ancak bakırın vücuttan atımını zorlaştıran ve genetik olan Wilson hastalığında kanda bakır seviyeleri normalin üstünde seyrede. Yüksek bakır alımı sonucunda karaciğerde hasar, mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı gibi semptomlar gözlenebilir.(6)
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
