B1 Vitamini Ne İşe Yarar?
B1 vitamini faydaları arasında bunlar yer alır: (1)
- B1 vitamini vücudun enerji metabolizmasına katkıda bulunur.
- Kalp fonksiyonuna olumlu etkisi bulunur.
- Glikoz metabolizmasında, sinir hücrelerindeki nöronların membran fonksiyonunun sürdürülmesinde rol oynayarak beyin fonksiyonuna etki eder.
- Tüketilen yiyecekleri vücudumuzda enerjiye dönüştürmeye yardımcıdır ve karbonhidratları enerji için kullanır.
- İştah artırmaya destek olur.
- Bağışıklık sistemini güçlendirmeye katkı sağlar.
B1 Vitamini Nelerde Var?
B1 vitamini vücutta üretilemeyen ve günlük ihtiyaç duyulan bir vitamindir. İşlevleri itibariyle enerji metabolizması, kalp ve sinir fonksiyonları ile iştah mekanizmasında görev aldığı için mutlaka günlük beslenmede kişiye uygun porsiyonlarda yer verilmelidir.
B1 vitamini içeren besin kaynakları dört ana kaynakta toplanabilir:
- Tahıllar
- Süt ürünleri
- Et ürünleri
- Yeşil yapraklı sebzeler.
Günlük besin tüketiminde B1 vitamin ihtiyacının karşılanması için ihtiyacın yarısını tahıllardan kalan yarısını ise et ürünleri, süt ürünleri ve yeşil yapraklı sebzelerden elde edilebilir. (1)
B1 Vitamini (Tiamin) Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
B1 vitamini pek çok sistemde görev aldığı için bu sistemleri etkileyen durumlardan dolayı yeteri kadar alınmadığında ve uzun süre ihtiyaç karşılanmadığında vitamin eksikliği ortaya çıkabilir.
Ateşlenme durumu, ağır egzersiz, gebelik, emzirme ve stres sebebiyle B1 vitamini ihtiyacı normale oranla daha da arttığı için ihtiyaç karşılanmadığında eksiklik ortaya çıkabilir.
Eksiklikle karşılaşılan bir diğer sebep ise kronik olarak fazla miktarda alkol tüketimidir. Alkol, B1 vitamininin hücre içi fonksiyonunun normal düzeyde devam etmesini engellediğinden B1 vitamin emilim bozukluğuna sebep olabilir.
Günlük beslenmede sağlıklı şekilde B1 vitamini alındığı durumlarda da aşırı çay ve kahve tüketimi de alkol gibi tiamin emiliminde bozukluğa yol açabilir. Bu yüzden önerilenden fazla çay ve kahve tüketilmemelidir.
B1 vitamini eksikliği yaşandığında ortaya çıkacak belirtiler şunlardır: İştahsızlık, halsizlik, yorgunluk, kalp ritim bozukluğu, bulantı, kusma, vücutta şişlik, ödem, nefes darlığı, dengede durmada zorluk, ruhsal dengesizlikler ile karşılaşılabilir.
B1 vitamini eksikliği bazı tetkiklerle belirlenebilir. Eksiklik olup olmadığını öğrenmek için bir doktora başvurarak gerekli tetkikler yapılabilir eksiklik olması durumunda kişiye en uygun tedavi belirlenebilir.
B1 vitamini eksikiği durumunda ortaya çıkacak hastalıklar vardır. Bunlardan ilki beriberi hastalığıdır.
Bu hastalıkta belirtiler iştahta azalma, yorgunluk hali, gastrointestinal sistem bozuklukları, el ve ayaklarda sancı ve ödem, eklemlerde şişlik ve ruhsal dengesizlikler belirti olarak kendini gösterebilir.
Kalp ve sinir sistemini etkileyen beriberi hastalığı durumunda kısa sürede bir doktora başvurulmalı ve tedavi edilmelidir. (1)
Temel enerji metabolizmasında etkili olan B1 vitamini eksikliğinde ortaya çıkacak kronik halsizlik, isteksizlik, kramp ve denge bozuklukları ortaya çıkabilir.
Sinir sistemindeki etkisinden dolayı alzheimer hastalığına yakalanma riskinin azaltılmasında B1 vitamini günlük ihtiyacı karşılanmalıdır. B1 vitamini özellikle yaşlılarda görülen Alzheimer hastalığında, diyabetiklerde ve Krohn hastalarının tedavisinde kullanılabilir. (2)
B1 vitamin eksikliğinde görülen Wernicke-Korsakoff sendromu beslenme yetersizliği ve kronik alkol tüketimi ile ilişkilidir. Bu sendromda belirtiler kaygı, hafıza kaybı, dikkatsizlik, kas koordinasyonunda bozukluk ile karakterize nörolojik bir hastalıktır. Tiamin desteği ile hastalık tedavi edilebilir ancak bazı durumlarda sinirlerdeki defekt kalıcı da olabilir. En uygun tedavi yöntemi kişiye özel bir muayene ile belirlenebilir. (1)
Bunlara ek olarak genellikle hastalıklar B1 vitamin eksikliğinden ortaya çıkar ancak normalden fazla alınması da toksik etki yaratabilir. Normal günlük beslenme ile toksik etki yaratacak kadar B1 vitamini alımı gerçekleşmeyebilir ancak bazı durumlarda damardan fazla alınması toksik olabilir.
Bu belirtiler veya hastalıklarla karşılaşıldığında mutlaka doktora başvurulmalıdır. Gecikmeden tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Aksi takdirde vücudun temel mekanizmalarının bozulması tiamin eksikliği olan kişide daha ciddi sağlık problemlerine sebep olabilir.
Tiamin İçeren Besinler Nelerdir?
B1 vitamini (Tiamin) içeren besinler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Kırmızı et, sakatat, ton balığı
- Buğday ruşeymi, tahıl kepeği, ekmek, tam buğday unu
- Yer fıstığı, ceviz, fındık gibi kuruyemişler
- Süt, yoğurt ve yumurta
- Kuru fasulye, barbunya, maş fasulyesi
- Patates, fasulye, bezelye, kuşkonmaz, havuç, soya fasulyesi, mantar gibi sebzeler
- Maydonoz, kıvırcık marul gibi yeşil yapraklı sebzeler
B1 vitamini en yüksek oranla tahıllarda bulunur. Tahılların ise kabuk kısmında yoğunlaştığı için kabuğundan ayrılmış unda veya kepeksiz pirinçte B1 vitamini kepekli una ve kepekli pirince göre daha azdır. Bu yüzden tahıllardan en yüksek verimi almak için kepekli olanlar kullanılmalıdır. Örneğin, tam buğday ekmeği, kepekli pirinç veya kepekli makarna gibi. (1)
B1 vitamini yapısı itibariyle hassas olduğundan ısıdan etkilenir. Bu yüzden yüksek ısıya maruz kalan ve kavurma, kızartma gibi pişirme işlemi uygulandığında B1 vitamininin yapısı bozulabilir veya verimliliği düşebilir. Özellikle sebzelerin tüketiminde çiğ şekilde beslenmeye eklenmesi daha faydalıdır.
Bu besinler B1 vitamin eksikliği ile karşılaşmamak için günlük beslenmede mutlaka yer verilmelidir. Her gıdanın içerisindeki biyoyararlılıktan dolayı tüm bu gıdalar dengeli tüketilmelidir. Fazla tüketildiğinde ise B1 vitamini genellikle depolanır ve idrarla vücuttan atılır.
Günlük B1 Vitamini (Tiamin) İhtiyacı Ne Kadardır?
Günlük B1 vitamini ihtiyacı kişiden kişiye değişebilir. Yetişkin bir bireyde günlük önerilen B1 vitamini ihtiyacı erkeklerde yaklaşık 1.2 mg iken kadınlarda ise 1.1 mg’dır. Bebek ve çocuklarda bu rakam çocuğun fizyolojik durumuna göre B1 vitamin ihtiyacı 0.2 - 0.5 mg arasında değişir. Yaşın ilerlemesiyle beraber özellikle sinir sistemindeki yıpranmalara bağlı olarak tiamin ihtiyacı artabilir. (1)
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
